Olmek Uygarlığı
30 ton ağırlığında ki dev taş başları ve Orta Amerika’nın ilk büyük uygarlığı Olmekler . Olmek uygarlığı hiç kuşkusuz bütün Orta Amerika kültürlerinin anasıdır. Meksika Körfezi’nin kıyısında ortaya çıkan uygarlık Orta Amerika’nın tarihte bilinen ilk büyük uygarlığıdır.
Bazalttan büyük binalar, piramitler, ibadet merkezleri, dev boyutlarda insan başı heykeller yapmışlar, Orta Amerika tarihinin ilk takvimi ile hiyeroglif yazısını kullanmışlar ve zamanı ölçmüşlerdir. Kısa sürede buralarda bir Olmek kültürü gelişmiştir.
Özellikle Eski Mısır’daki gibi mezar olarak değil, ibadet kaidesi olarak kullanılan piramitlere tüm Orta ve Güney Meksika’da da yaygın bir şekilde rastlanmıştır. Mayalar’ın da heykellerinde bazı Olmek tekniklerini kullandıkları bilinmektedir. Olmekler bazalttan çok büyük binalar inşa etmişlerdir. Ne var ki bulundukları alüvyonlu vadilerde hiç volkanik kayaç bulunmamaktadır ve dolayısıyla Olmekler’in bazaltı nereden temin ettikleri bilinmemektedir.
Tarımda, matematikte, astronomide ve sanatta iyi olan Olmekler hiyeroglifleri kullanarak diğer uygarlıklara örnek olmuştur. Olmekler buyuk şehirler kurmak yerine küçük yerleşimler halinde yaşadıklarından bir piramit hariç günümüze ulasan büyük bir yapıtları olmamıştır.Gizemini hala koruyan 3 metre yüksekliğindeki Afrikalı savaşçılara benzeyen Olmek kafalarının yapıldığı taş ocağı yaşadıkları bölgenin 130 km uzağında bulunmuş ve her biri yaklaşık 30 ton ağırlığında olan bu kafaların raylar veya bu iş için yapay olarak oluşturulmuş kanallar ile
taşınmış olabileceği düşünülmektedir. Olmeklerden kalan yazılı kaynak veya haklarında yeterince bilgiye ulaşılabilecek eserler olmadığından etkileşimde bulundukları uygarlıkların (Aztekler, v.b.) yazılı kaynaklarından bilgi edinilmiştir.
Elimizdeki tek isim olan Olmekler, Aztek kaynaklarında “kauçuk yetişen yer” anlamına gelen Olmek bölgesinde yaşayan halk olarak geçtiğinden bizde bununla yetinmek zorunda kalıyoruz. Haklarında net bilgi olmadığı için kimi kaynaklarda Mayaların bir kolu olduğu kimi kaynaklarda ise
tamamen farklı bir uygarlık oldukları iddia ediliyor. Olmek sanatının en iyi tanınan ürünü hiç kuşku yok ki, gösterişli dev taş başlardır. Eski döneme ait hiçbir metinde bunlarla ilgili bir açıklama bulunmamasına rağmen bu etkileyici anıtlar çok fazla tartışma konusu olmuştur.Her birinin kendine özgü özellikleri olmasına bakılırsa bu taş başların ünlü krallara ait olduğu düşünülmektedir. Bazı kaynaklara göre bu taş başlar 20-40 ton arasında değişmektedir. En önemlisi de, bu başlar tek bir blok taştan veya volkanik bazalt iri kaya parçalarından
oyulmuştur. Olmekler’in 20-40 tonluk blok taşları ham olarak nasıl elde ettikleri ve nasıl taşıdıkları ise büyük bir soru işaretidir. Taş başların Ljano del Jicaro madeninden nihai yerlerine büyük sallarla taşındığı düşünülmektedir.Yaklaşık 80 kilometre uzaklıktaki La Venta’ya ulaşmak için salların Campeche Körfezi ‘nin büyük dalgalarına nasıl dayanabildiği ise merak edilen bir başka sorudur.
Yeşim taşından yontulmuş küçük heykeller de Olmekler’in oldukça usta sanatçılar olduklarını göstermektedir.
Anıtsal değeri olan büyük heykellerin yanında bu küçük yeşim oymalar da Olmek sanatının yüksek bir stile sahip olduğunu ortaya koymaktadır. insan figürlerinin yanı sıra zaman zaman işlenmiş olan hayvan figürleri de son derece gerçekçi bir görünüme sahiptir.Olmekler seramikleri yaklaşık 900 dereceyi geçen fırırılarda üretmişlerdir. Bu dereceye ulaşmayı başaran tek tarih öncesi kültür ise Eski Mısır’dır. Olmek kültür ve tarihini ana hatlarıyla ortaya çıkarabilmek için taşa oyulmuş sayısız yontudan faydalanılmaktadır.Bu yontuların çoğunlukla Olmek liderlerinin taştan portreleri oldukları biliniyor. Dev boyutlardaki bu taşlar yine akla aynı soruyu getiriyor: Bunları nasıl yonttular ve nasıl taşıdılar? İlk devasa taş baş 1869’da Meksika’nın Veracruz eyaletinde keşfedilmiştir.Olmek sanatı ve kültürel etkileri El Salvador’a kadar nüfuz etmiştir. Milattan önce 1200’den milattan önce 400’e kadar Olmekler oldukça etkili olmuş, hatta Mezoamerikan medeniyetlerinin ana kültürünü oluşturmuşlardır.
Yorumlar
Yorum Gönder